อุปสรรค คือ
- คำศัพท์ประเภทหนึ่งที่แจกด้วยวิภัตติไม่ได้
- ในภาษาบาลีมีอุปสรรคทั้งหมด 20 ตัว
- ใช้สำหรับประกอบหน้าคำนามหรือคำกริยา
- เพื่อให้มีความหมายแปลกออกไป
- อุปสรรคเมื่อนำหน้าคำนามจะมีลักษณะคล้ายคำคุณศัพท์ เช่น
- อธิ + ปติ = อธิปติ แปลว่า นายใหญ่ - เมื่อนำหน้าคำกริยาจะมีลักษณะคล้ายคำกริยาวิเศษณ์ เช่น
- อนุ + คจฺฉติ = อนุคจฺฉติ แปลว่า ไปตาม
- คล้อยตามธาตุ คือ เสริมความหมายของธาตุให้ชัดเจนขึ้น เช่น อนุคจฺฉติ (ไปตาม) อติกฺกมติ (ก้าวล่วง) เป็นต้น
- เบียดเบียนธาตุ คือ ทำให้ธาตุมีความหมายผิดไปเล็กน้อย เช่น อภิภวติ (ครอบงำ) เป็นต้น
- สังหารธาตุ คือ เปลี่ยนความหมายของธาตุให้ตรงกันข้าม เช่น อาคจฺฉติ (มา), ปราชยติ (พ่ายแพ้) เป็นต้น
- ไม่มีความหมายอะไร คือ วางไว้เฉยๆ ความหมายของธาตุยังคงเดิม เช่น อามสติ (จับต้อง) มาจาก มสฺ ธาตุ แม้จะเติมอุปสรรคลงไป ก็ไม่ทำให้ความหมายเปลี่ยน
- นิบาต
- นิบาตบอกอาลปนะ
- นิบาตบอกกาล
- นิบาตบอกสถานที่
- นิบาตบอกปริจเฉท
- นิบาตบอกอุปมาอุปไมย
- นิบาตบอกประการ
- นิบาตบอกปฏิเสธ
- นิบาตบอกความได้ยินเล่าลือ
- นิบาตบอกปริกัป (เงื่อนไข, คาดคะเน)
- นิบาตบอกความรับ
- นิบาตบอกความถาม
- นิบาตบอกความเตือน
- นิบาตสำหรับผูกศัพท์และประโยค (นิบาตต้นข้อความ)
- นิบาตสำหรับทำบทให้เต็ม หรือนิบาตเสริมบท
- นิบาตมีเนื้อความต่าง ๆ
- ปัจจัย
- กลุ่ม โต ปัจจัย
- กลุ่ม ตฺร, ตฺถ, ห, ธ, ธิ, หึ, หํ, หิญฺจนํ, ว ปัจจัย
- กลุ่ม ทา, ทานิ, รหิ, ธุนา, ทาจนํ, ชฺช, ชฺชุ ปัจจัย